สมุนไพรรักษาโรคทางเดินอาหาร ตามหลักแพทย์แผนไทย

ไลฟ์สไตล์ของคนยุคนี้ ส่งผลต่อการกินจนก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพ ทำให้หลายคนเป็นโรคทางเดินอาหารกันมากขึ้น อันเนื่องมาจากสาเหตุหลายปัจจัยด้วยกัน ทั้งการเร่งรีบเดินทางในช่วงที่มีสภาพจราจรติดขัด เวลาจำกัดช่วงพักกลางวัน ทำให้ต้องทานอาหารอย่างเร่งรีบ เคี้ยวไม่ละเอียด และรวมไปถึงการใช้เวลานั่งทำงานนาน ๆ หลังอาหาร สิ่งเหล่านี้ล้วนแต่ส่งผลกระทบต่อระบบย่อยอาหารทำงานได้ไม่ดี เกิดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ มีลมในกระเพาะอาหาร เป็นกรดไหลย้อน เพราะอาหารไม่ย่อย หรือกระเพาะอาหารอักเสบ มีแผลในกระเพาะ รวมไปถึงระบบขับถ่ายไม่ดี มีอาการท้องผูก อุจจาระผิดปกติ และริดสีดวงทวาร

การรักษาโรคระบบทางเดินอาหารด้วยศาสตร์สมุนไพร แพทย์แผนไทย จะทำการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และทำการวินิจฉัยของโรค เพื่อเลือกใช้วิธีการรักษาและสมุนไพรที่เหมาะสมกับอาการของผู้ป่วย ดังนี้ 

1. การใช้สมุนไพร 

หลังจากที่ได้ผลวินิจฉัยของโรค แพทย์จะทำการพิจารณาและเลือกใช้เครื่องยาสมุน ซึ่งมีทั้งสมุนไพรเดี่ยว สมุนไพรตามตำรับยา บัญชียาหลักแห่งชาติ ยาสมุนไพรส่วนงานสาธารณสุขมูลฐาน ตำรับยาสมุนไพรในโรงพยาบาล หรือ ยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ รวมถึงยาอื่น ๆ ตามที่เห็นสมควรและเหมาะสมกับอาการของโรคในผู้ป่วย 

2. หัตถการแพทย์แผนไทยหัตถเวชกรรมแผนไทย 

หัตถการ หรือ หัตถเวชกรรมแผนไทย คือ การรักษาโดยการใช้หลักของการนวดเส้นพื้นฐาน ด้วยการกดจุดนวด เพื่อฟื้นฟูอาการในผู้ป่วยให้ดีขึ้น 

3. การประคบสมุนไพร 

การประคบสมุนไพร คือ การนำลูกประคบที่มีสมุนไพรอยู่ด้านใน มากด คลึง และประคบบริเวณที่มีอาการ เพื่อช่วยบรรเทาและฟื้นฟูอาการของโรค 

4. ให้คำปรึกษาและแนะนำ 

แพทย์แผนไทยจะให้คำแนะนำวิธีการดูแลตัวเอง เพื่อให้ผู้ป่วยนำไปปฏิบัติรักษาอาการ และบำบัดโรคตามแนวทางแพทย์แผนไทยได้อย่างถูกต้อง ช่วยให้ผู้ป่วยมีอาการทุเลาและหายจากโรคทางเดินอาหาร 

สมุนไพรรักษาโรคทางเดินอาหารมีอะไรบ้าง

การรักษาโรคทางเดินอาหารด้วยสมุนไพรไทย สามารถแบ่งได้ตามกลุ่มอาการ ดังนี้ 

1. อาการเบื่ออาหาร 

อาการเบื่อหาร เนื่องจากโรคทางเดินอาหาร ผู้ป่วยจะรู้สึกไม่เจริญอาหาร กินไม่ค่อยลง ปฏิเสธแม้กระทั่งของโปรดที่เคยชอบกิน ซึ่งการเบื่ออาหารเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น ปัญหาสุขภาพทางกาย ปัญหาสุขภาพทางจิต ความเครียด วิตกกังวล หรือผลข้างเคียงจากยาบางชนิด สมุนไพรที่ช่วยกระตุ้นให้เจริญอาหารมีหลายชนิดด้วยกัน ได้แก่ 

• พริกหวาน : ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพระบบย่อยอาหาร ช่วยแก้อาการเบื่ออาหารได้ 
• กะเพรา : ช่วยขับลม ขับน้ำย่อย แก้อาการปวดท้อง จุกเสียด แน่นท้อง ทำให้อยากอาหารมากขึ้น
• มะระ : พืชฤทธิ์เย็น ช่วยขับพิษร้อน กระตุ้นการทำงานของน้ำย่อย ช่วยให้รู้สึกเจริญอาหาร 
• สะเดา : เป็นยาแก้อาการเบื่ออาหาร มีคุณสมบัติย่อยอาหารประเภทไขมันได้ดี 

2. ปวดท้อง มีลมในกระเพาะอาหาร 

ผู้ที่มีลมในท้องมากเกินไป จะมีอาการของโรค ปวดท้องน้อย จุกเสียดแน่นท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ รักษาอาการด้วยสมุนไพร ดังนี้ 

• ขิง : มีสรรพคุณช่วยขับลม บรรเทาอาการท้องอืด ท้องแน่น จุกเสียด ช่วยเพิ่มความอุ่นให้กระเพาะอาหาร ทำให้รู้สึกสบายท้อง 
• ขมิ้นชัน : ช่วยรักษาโรคทางเดินอาหาร ช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ แน่นท้อง มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ รักษาแผลในกระเพาะอาหาร 
• สะระแหน่ : ช่วยขับลม แก้อาการปวดท้อง จุกเสียดท้อง โดยการกินสะระแหน่สด 

3. กระเพาะอาหารอักเสบ 

ผู้ป่วยโรคทางเดินอาหารที่รู้สึกไม่สบายท้อง ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ เรอบ่อย เสียดท้องเป็นประจำ อาจมีแผลหรือการอักเสบในกระเพาะอาหาร แก้อาการโรคทางเดินอาหารด้วยสมุนไพร ต่อไปนี้  

• กล้วยน้ำว้า : มีฤทธิ์ช่วยรักษาอาการปวดท้อง จากโรคกระเพาะ และโรคทางเดินอาหารอื่น ๆ เพิ่มความแข็งแรงให้กับกระเพาะอาหาร ไม่เกิดการอักเสบได้ง่าย 
• ผงขมิ้น มีฤทธิ์ต้านการอักเสบ และต้านเชื้อไวรัสที่ก่อให้เกิดแผลในกระเพาะอาการ ช่วยขับลม ลดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ ได้ดี 
• ว่านหางจระเข้ : ว่านหางจระเข้ช่วยสมานแผล และลดการอักเสบในกระเพาะได้ 

4. ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน 

ผู้ป่วยโรคทางเดินอาหาร มักจะมีอาการอึดอัดในท้อง ไม่สบายท้อง ทำให้รู้สึกคลื่นไส้ และอาเจียน สมุนไพรช่วยลดอาการเหล่านี้ ได้แก่ 

• ขิง : สมุนไพรฤทธิ์ร้อน ช่วยเพิ่มความอบอุ่นให้กับท้อง ทำให้รู้สึกสบายท้องมากขึ้น ช่วยลดอาการคลื่นไส้ลงได้ 
• กะเพรา : ช่วยแก้อาการคลื่นไส้ อาเจียน บรรเทาอาการปวดท้อง โรคทางเดินอาหาร 
• ลูกยอ หรือ ยอบ้าน : สาร Asperuloside ในลูกยอดิบ หรือ ยอห่าม ๆ ที่ยังไม่สุกดี มีฤทธิ์ลดอาการคลื่นไส้อาเจียน เพียงแค่ใช้ต้มหรือชงดื่มบ่อย ๆ 
• ว่านกาบหอย : ช่วยแก้กรดไหลย้อน แก้อาการอาเจียนเป็นเลือด รักษาโรคทางเดินอาหาร บรรเทาอาการไม่สบายท้อง คลื่นไส้ อาเจียนได้ชงัด 

5. ระบบขับถ่าย อุจจาระผิดปกติ 

ผุ้ป่วยโรคทางเดินอาหารที่มีอาการเกี่ยวกับการขับถ่าย ท้องเสีย ท้องเดิน บิด ธาตุพิการ ถ่ายเป็นเลือด หรือถ่ายดำ แพทย์แผนไทยจะใช้สมุนไพรที่เกี่ยวกับอาการถ่ายท้อง ดังนี้ 

• กล้วยน้ำว้า : กล้วยน้ำว้าสุก เป็นยาระบายอ่อน ๆ มีสารเพคติน ช่วยเพิ่มกากใยในลำไส้ แก้อาการท้องผูก 
• กานพลู : ช่วยแก้อาการท้องผูก ท้องอืด โดยทุบดอกกานพลูและขิงสดเข้าด้วยกัน แล้วต้มดื่มเป็นประจำ ช่วยรักษาอาการดังกล่าวได้ 
• ฟ้าทะลายโจร : เสริมภูมิคุ้มกันร่างกาย แก้อาการท้องเสีย ปวดท้องจากโรคท้องร่วง
• ทับทิม : มีฤทธิ์ช่วยยับยั้งการหลั่งสารในลำไส้ ทำลดความถี่ของการถ่ายอุจจาระ บรรเทาอาการท้องร่วงได้ 

6. ริดสีดวงทวาร 

อาการโรคริดสีดวงทวาร นอกจากจะมีเลือดไหล สร้างความเจ็บปวดให้กับผู้ป่วยแล้ว ยังต้องทรมานกับการขยับ หรือเมื่อต้องเปลี่ยนท่านั่ง หรือมีการเคลื่อนไหว แพทย์แผนไทยจะทำการแก้อาการริดสีดวงทวารด้วยสมุนไพรต่อไปนี้ 

• เพชรสังฆาต : สมุนไพรแก้โรคริดสีดวงทวารอันดับ 1 ตั้งแต่สมัยโบราณ ช่วยลดอาการบวมของหลอดเลือดดำให้ยุบตัวลง บรรเทาอาการอักเสบ
• ขมิ้นชัน : ช่วยฆ่าเชื้อโรค ลดอาการอักเสบ 
• ว่านหางจระเข้ : สมุนไพรฤทธิ์เย็น ช่วยแก้ปวด ลดบวมจากริดสีดวงทวารได้ 
• มะขามป้อม : สมุนไพรรสขมเย็น ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของระบบขับถ่าย ป้องกันอาการท้องผูก รักษาโรคทางเดินอาหาร